Bu satırların fatura analizi yapmak isteyen kişi için kapsayıcı bir kaynak olması dileğiyle, önce elektrik faturasını anlatıp sonrasında optimizasyonun nasıl yapılacağını aktaracağım.
Satın alma paritesine göre sıralandığında ülkemizde pahalı olan elektrik, satın alma paritesi hesaplamaya katılmadığında ucuz olmaktadır. Bu konu bakış açısına göre farklı sonuçlar doğurabilmektedir. Dolayısıyla, biz bu konudan ziyade gelin elimizdekilerle elektrik faturamızı nasıl minimum seviyeye indirebiliriz ona bakalım. Bu satırların fatura analizi yapmak isteyen kişi için kapsayıcı bir kaynak olması dileğiyle yazıyorum. Aşağıdaki başlıklar altında önce elektrik faturasını anlatıp sonrasında optimizasyonun nasıl yapılacağını aktaracağım:
Tahakkuk Çarpanı: Eğer sayaç orta gerilim seviyesindeyse kullanılan akım ve gerilim trafosu katsayılarının çarpımı sonucu elde edilen değerdir. Sayacın okuduğu tüketim değerinin gerçek tüketime çevrilmesi için kullanılır.
Sözleşme Gücü: Anlaşma gücü olarak da ifade edilebilir. Tesisin bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücüne karşılık gelir. Birimi kW’tır.
Anma Değeri: Tesisin faturalandırma döneminde anlık olarak çektiği en yüksek güç değeridir. Standart sayaçlar yerine anma değerini ölçen sayaçların takılması sonucu ölçülebilir. Birimi kW’tır.
Serbest Tüketici: Elektriği özel bir anlaşmayla tedarik eden müşteri tipine verilen addır.
Ulusal Tarife Tüketicisi: Elektriği ulusal tarife fiyatlarıyla herhangi bir anlaşma yapmadan alan müşteri tipidir.
Piyasa Takas Fiyatı (PTF): Gün öncesi piyasasında belirlenen saatlik referans fiyattır.
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) Bedeli: Garantili üretim yapan santralleri desteklemek adına oluşturulan bedeldir. YEKDEM, takip eden 2 ay içinde aylık olarak açıklanır.
Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) Excelleri: 3 ayda 1, yılda 4 kere olmak üzere EPDK sitesinde yayımlanır. Her birine “Fatura Kalemleri” başlığında değineceğim ulusal tarife elektrik fiyatlarını, dağıtım bedelini, güç bedellerini ve reaktif ceza bedellerini içerir.
Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ) Şeffaflık Platformu: Web ve mobil uygulamaları üzerinden PTF ve YEKDEM bedellerinin açıklandığı platformdur.
Elektrik fiyatları kullanıcılara göre değişmektedir. Bu kullanıcı tipleri aşağıdaki gibidir:
Mesken: Konutlar ve binaların ortak alanları bu kapsamda değerlendirilir.
Sanayi: Organize sanayi bölgesinde faaliyet gösteren üreticiler ve organize sanayi bölgesinin dışında bulunup “Sanayi Sicil Belgesi” olan tesisler sanayi fiyatlarına tabidir.
Ticarethane: “Sanayi Sicil Belgesi” olmayan şirketler ticarethane kullanıcısıdır. Şirketlerin ofisi bir ev olsa bile ticarethane tarifesine tabidir.
Tarımsal Sulama: Tarıma dayalı arazilerin sulanmasını sağlamak amacıyla elektrik enerjisi kullanan gerçek ve tüzel kişileri kapsamaktadır.
Genel Aydınlatma: Kamunun kullandığı alanları aydınlatmak adına elektriği kullanan tüketicidir.Aydınlatma: Otoyollar ve özelleştirilmiş erişme kontrollü karayollarının aydınlatması için elektrik kullanan kullanıcı tipidir.
Sayacın bulunduğu gerilim seviyesini ifade eder.
AG: Sayacın alçak gerilim seviyesinde bağlı olduğu tesis tipidir.
OG: Sayacın orta gerilim seviyesinde bağlı olduğu tesis tipidir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta şudur ki, tesisin şebekeye bağlandığı gerilim seviyesi ve sayacın bağlı olduğu gerilim seviyesi farklı olabilir. Örneğin tesis OG seviyesinden şebekeye bağlı olup sayaç AG seviyesinde olabilir.
Elektrik faturasında tasarruf sağlayabilmek adına tesise uygun olan tarifenin bulunması ve bunun düzenli olarak takip edilmesi gerekir. Tek terimli tek zamanlı, tek terimli üç zamanlı, çift terimli tek zamanlı ve çift terimli üç zamanlı olmak üzere 4 farklı tarife tipi vardır.
Tek Terimli: Standart tarife parametresidir. Tek terimli tarifelerde dağıtım bedeli birim fiyatı daha yüksek olup “Fatura Kalemleri” başlığında değineceğim güç bedeli ve güç aşım bedeli olmaz.
Çift Terimli: Değiştirilmiş tarife parametresidir. Dağıtım bedeli birim fiyatı bu tarifelerde daha düşüktür. Bu tarifelerde güç bedeli ve güç aşım bedeli kalemleri vardır.
Tek Zamanlı: Standart tarife parametresidir. Bu tarifelerde elektrik fiyatı günün her saatinde aynıdır.
Üç Zamanlı: Değiştirilmiş tarife parametresidir. Günün üç farklı zaman diliminde elektrik fiyatları değişmektedir. Bu dilimler gündüz (06.00-17.00), puant (17.00-22.00), gece (22.00-06.00) saatleri arasındadır.Burada değinmek istediğim birkaç kural var. Yılda üç kere tarifeler arasında geçiş yapılabilir. Alçak gerilimden beslenen müşteriler çift terimli tarifeyi kullanamazlar. Ark ocağı kullanıp şebekeyi dengesizleştiren tesisler ise mecburen çift terimli tarifeye tabi olur. Serbest tüketiciler ve aydınlatma müşterileri ise üç zamanlı tarifeyi kullanamazlar.
Elektrik faturasında oldukça fazla kalem vardır. Temel kalemler, 2016’dan beri “Enerji Bedeli” ve “Vergiler” şeklinde faturaya yansıtılmaktadır. Fakat bu iki terimin altında alt kırılımlar vardır. Doğru fatura analizi yapabilmek için bu alt kırılımların ne olduğunu bilmek önem taşır. Şimdi bu kalemlerin ne olduğunu aktaracağız.
Aktif Enerji Bedeli: Ham elektrik bedelini ifade etmektedir. Temel olarak elektrik birim fiyatı ve tüketimin çarpılmasıyla elde edilir. Elektrik birim fiyatının nasıl belirlendiğine “Tedarikçi Tipleri” başlığı altında değineceğim.
Dağıtım Bedeli: Sistem kullanım bedeli olarak da kullanılabilir. Elektriğin üreticiden çıkıp size gelmesi sürecinde sunulan hizmetlerin karşılığıdır. Dağıtım bedeli birim fiyatı ve tüketimin çarpılmasıyla elde edilir. Dağıtım bedeli birim fiyatı; OSB dışında olan tesisler için EPDK tarafından yayımlanan dönem excelinde, OSB içindeki tesislerde EPDK’nın OSB’lere özel yayımladığı word formatındaki belgede mevcuttur. Kayıp kaçak bedeli bu kalemin içindedir.
Güç Bedeli: Sözleşme gücü ve güç bedeli birim fiyatının çarpılmasıyla elde edilen kalemdir. Sadece çift terimli tarifelerde bu kalem yansıtılır.
Güç Aşım Bedeli: Anma değerinin sözleşme gücünü aşması durumunda yansıtılır. Anma değeri ve sözleşme gücünün farkının güç aşım bedeli birim fiyatıyla çarpılması sonucu elde edilir. Sadece çift terimli tarifelerde bu kalem yansıtılır.
Reaktif Ceza Bedeli: Sadece sözleşme gücü 9 kW’ın üzerinde olan tesislerde reaktif oran sınırlarının aşılması durumunda yansıtılan cezadır. Endüktif ceza sınırı (Endüktif tüketim / Toplam tüketim) %20 iken kapasitif ceza sınırı (Kapasitif tüketim / Toplam tüketim) %15’tir. Bu sınırlardan hangisi aşıldıysa toplam reaktif veya endüktif tüketimin reaktif ceza birim fiyatıyla çarpılması sonucu elde edilir. İki sınır da birlikte aşıldıysa endüktif veya kapasitif tüketimden fazla olanın reaktif birim fiyatla çarpılması sonucu elde edilir.
Trafo Kayıp Katsayısı: Sadece şebekeye OG’den bağlı olup sayacı AG’de olan tesislerde trafoda yaşanan kayıp bu kalemde yansıtılır. Bu tutar ‘Trafo Kayıp Katsayısı Hesaplama Metodolojisi’ne göre hesaplanır.
YEKDEM Fark Bedeli: Eğer tesis serbest tüketiciyse faturalandırma döneminde o dönemin YEKDEM tahminine göre faturalandırılır. O dönemin YEKDEM bedeli açıklandıktan sonra, tahmin edilen ve açıklanan YEKDEM bedelleri arasındaki fark YEKDEM’in açıklandığı ayın faturasına artı veya eksi olarak eklenir. Farklı hesaplanma yöntemlerine, “Tedarikçi Tipleri” başlığı altında değinilmiştir.
Elektrik Tüketim Vergisi: Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışında olan tesisler ve kamuya hizmet eden hastane, cami gibi tesisler bu vergiye tabi değildir. Sanayi tüketicilerinde oran %1’dir. Diğer tesislerde oran %5’tir. Aktif bedelle bu oranın çarpılması sonucu elde edilir.
Katma Değer Vergisi (KDV): Son tüketiciyi vergilendirmek için kullanılan vergi türüdür. Mesken ve Tarımsal Sulama tarifeleri için %10’u diğer tarifeler için %20’si kadar Katma Değer Vergisi alınır. Bütün bedellerin toplamının bu oranla çarpılması sonucu elde edilir.
Fatura Tutarı: Bütün bedellerin toplanması sonucu elde edilir.
Elektrik tedarikçilerinin sağladığı elektriğin fiyatı, fatura kalemleri içinde aktif bedele etki ederken dağıtım bedeline etki etmez. Aktif bedeli etkilediği için tüm vergileri de etkilemiş olur.Elektrik piyasasında elektriği satın almak için iki farklı yol vardır. İlk yol, ulusal tarife müşterisi olup elektriği bölge elektrik perakende şirketinden satın almaktır. İkinci yol, serbest tüketici olup bölge EPAŞ’tan veya tedarikçi şirketlerle özel anlaşmalar yapıp elektriği satın almaktır. İkinci yolun içinde farklı fiyatlandırma tipleri vardır. Bunların en çok kullanılanlarına aşağıda değineceğim. Bu yollar arasındaki tek fark, faturayı kesen şirketlerin değişmesidir. Fiziki altyapıya herhangi bir etkisi yoktur.
Ulusal Tarife: Standart müşteridir. Faturayı kesen şirket, bölge elektrik perakende şirketidir (EPSAŞ ya da GTŞ). Elektriği Ulusal tarife fiyatları EPDK tarafından 3 ayda 1 kere, yılda 4 kere olmak üzere tüm Türkiye’ye aynı fiyatla olmak üzere açıklanır. Bir başka deyişle Ocak, şubat ve mart ayları boyunca Edirne ve Iğdır’da elektrik fiyatları sabit ve aynıdır. Bu fiyatlara EPDK’nın web sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.
Serbest Tüketici: İkili anlaşma yapan müşteridir. Faturayı anlaşma yapılan şirket keser. Bu şirket elektrik dağıtım şirketi, tedarikçi lisansı olan bir şirket veya üretim lisansı olan bir şirket olabilir. Tedarik lisansı olan şirketler genellikle anlaşma öncesinde mevcut fatura tutarıyla orantılı bir teminat mektubu alırlar. Faturalandırma için aşağıdaki gibi farklı modeller vardır.
Yukarıdaki terimleri tek seferde kavramak zor olabilir. Üzerine biraz gitmekte fayda var diye düşünüyorum. Şimdi size optimizasyon yapılabilecek standart bir tesis faturası örneği vereceğim. Sonrasında da birlikte optimizasyon yapacağız. Bu tesis ulusal tarifeyle elektrik alıp OG’den faturalandırılıyor. Tesis sanayi işletmesi olmasına rağmen OSB dışında olup sanayi sicil belgesi olmadığı için ticarethane tarifesine tabidir. Şebekeye orta gerilim seviyesinden bağlanıyordur ve sayacı da OG’dedir. Ulusal tarifeyle elektrik alıyordur. Sözleşme gücü 378 kW’tır ve anma değeri 190 kW’tır. Tek terimli tek zamanlı tarifeye tabidir. 100 MWh (100,000 kWh) tüketimi, 20 MWh (20,000 kWh) kapasitif tüketimi vardır. Bu tesisin 2020 Ekim dönemi faturası şu şekilde hesaplanır:
Bu tesisin elektrik faturası optimize edilmeye oldukça uygundur. Aşağıdaki adımlar gerçekleştirilerek optimizasyon sağlanabilir.
Gördüğünüz gibi yüksek bir miktarda tasarruf sağlayabildik. Bu tesis çok fazla optimizasyon yapılabilecek bir örnek oldu. Fakat herhangi bir tesiste fatura optimizasyonu yapabilmek için size iki önerim var:
Güneşli günler dilerim!
Samet.
